'Melancholie in de Gouden Eeuw' bevat een verbluffende verzameling portretten van zeventiende-eeuwse Hollanders die overspannen lijken te raken, of depressief, of psychotisch - gemoedstoestanden die destijds werden geschaard onder de overkoepelende term melancholie.

Het gaat Kooijmans er niet om de beschreven symptomen te duiden met de huidige ideeën over psychische aandoeningen. Het gaat ook niet zozeer om de diagnose of de behandeling, maar vooral om de beleving van de direct betrokkenen: naasten en buren, en waar mogelijk de melancholici zelf. We leren hun angsten kennen en hun dagelijkse problemen. We kunnen ze zien en horen, en soms ruiken, op straat, in tehuizen en vooral thuis bij hun familie.

Behalve hun kijk op krankzinnigheid laten de verhalen van de betrokkenen zien hoe ze in hun wijk, straat, woning of tehuis met elkaar omgingen, en zo vormen die verhalen tevens een ongewone ingang tot het sociale leven in het Holland van de Gouden Eeuw.